به نقل از «قدس آنلاین»

ضرورت توجه به ابعاد پنهان توسعه تجارت خارجی کشور در دولت سیزدهم

تاریخ انتشار: ۳ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۷۵۳۴۰۵

از جمله دستاوردهای دولت سیزدهم رشد تجارت خارجی کشور بوده است. به گونه ­ای که در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۳۹۹، رشد ۳۷.۵ درصد داشته و به بیش از ۱۰۱.۴ میلیارد دلار رسیده است که بیش از سال خروج آمریکا از برجام یعنی ۱۳۹۶ (به ارزش ۹۸.۴ میلیارد دلار) است. در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰، رشد ۱۱.۶ درصد داشته و  به بیش از ۱۱۳ میلیارد دلار رسیده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

با توجه به عملکرد ۵ ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲، انتظار می­ رود روند افزایشی با نرخ رشد منفی ۷.۷ درصد متوقف و حجم تجارت بیش از ۱۰۴ میلیارد دلار محقق شود. نمودار ۱ روند تجارت خارجی کالایی کشور در سال­های اخیر را به تصویر کشیده است.

نمودار ۱. روند تجارت خارجی کالایی (غیر نفتی) کشور (مجموع واردات و صادرات)  (میلیارد دلار ـ درصد)

منبع: یافته ­های تحقیق بر اساس گزارش­ های گمرک ج. ا. ایران

رشد تجارت خارجی به عنوان اقدامی در راستای خنثی ­سازی تحریم و افزایش درهم تنیدگی اقتصادی ایران با سایر کشورها نقش مهم و اساسی در دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی دارد. با این حال با بررسی اجزا و ابعاد مختلف تجارت خارجی، ملاحظاتی وجود دارد که در حوزه سیاست­گذاری و همچنین تحلیل­های اقتصادی مورد توجه قرار گیرد که در این یادداشت در دو بخش تراز تجاری و همچنین ارزش کالاهای صادراتی و وارداتی مورد توجه قرار گرفته است.

الف) تراز تجاری

از جمله مهم­ترین سیاست­های اقتصادی مقابله با تحریم­های اقتصادی، به­منظور کاهش آثار آن بر اقتصاد ملی (تولید و مصرف)، مدیریت بازار ارز از طریق توسعه صادرات و محدودیت واردات کالا و خدمات است. موفقیت در اجرای این سیاست خود را در تراز تجاری[۱] نشان می ­دهد. میزان کسری تجاری کشور در ۵ ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲ به میزان ۴.۹ میلیارد دلار بوده است که تداوم این شرایط به معنی ثبت کسری تراز تجاری ۱۱.۶ میلیارد دلار در پایان سال است که در حدود ۲ برابر سال گذشته است. ثبت این اعداد نشان از بدترین عملکرد تراز تجاری کشور از سال ۱۳۹۳ تا کنون است. نمودار ۲ روند تراز تجاری کشور در سال­های اخیر را نشان داده است.

نمودار ۲. روند تراز تجاری (تفاوت واردات از صادرات) (میلیارد دلار)

منبع: یافته­ های تحقیق بر اساس گزارش ­های گمرک ج. ا. ایران

تداوم شرایط کسری تراز تجاری بسته به نظام ارزی انتخابی در کشور آثار متفاوتی را می­تواند در پی­ داشته باشد. به گونه­ای که در نظام ارزی شناور منجر به افزایش نرخ ارز (تعدیل نرخ ارز) می ­شود و در نظام نرخ ارز ثابت منجر به کاهش ذخایر ارزی خواهد شد[۲] که هر دو این موارد در شرایط تحریم اقتصادی و وجود بی ثباتی اقتصاد کلان (رکود اقتصادی و کاهش رفاه اجتماعی و افزایش فقر) تبعات جبران ناپذیر در پی دارد.

ب) ارزش کالاهای صادراتی و وارداتی

در پنج ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲، ارزش هر تن کالا صادراتی برابر ۳۴۶ دلار و ارزش هر تن کالای وارداتی برابر ۱۶۷۷ دلار است که به معنای ارزش ۴.۸ برابری کالاهای واراتی نسبت به کالاهای صادراتی است. این در حالی است که این نسبت برای سال ۱۴۰۱ در حدود ۳.۷ و در سال ۱۴۰۰ در حدود ۳.۳  بوده است. در واقع روند نسبت ارزش کالاهای وارداتی به ارزش کالاهای صادراتی، نشان از کاهش ارزش کالاهای صادراتی و افزایش ارزش کالاهای وارداتی است. نمودار ۳ این روند را به تصویر کشیده است.

نمودار ۳. ارزش هر تن کالای صادراتی و وارداتی

منبع: یافته­ های تحقیق بر اساس گزارش ­های گمرک ج. ا. ایران

افزایش واگرایی بین ارزش کالاهای صادراتی و وارداتی کشور نگرانی­ های در خصوص ارزان فروشی کالاهای صادراتی و گران خریدی کالاهای وارداتی در کنار کم اظهاری در صادرات و بیش اظهاری در واردات در نتیجه سیاست­ های کنترل ارزی است.

ج) نکته پایانی

در شرایط تحریم و نبود چشم­انداز برای رفع آنها دنبال نمودن سیاست­های مدیریت تقاضای ارز از طریق ساماندهی ثبت سفارش کالا و تعمیق عرضه ارز از طریق بازگشت حداکثری ارز حاصل از صادرات کالای غیر نفتی باید به طور جدی دنبال شود. علاوه بر این در خصوص ساماندهی وضعیت ارزش گذاری کالاهای تجاری (وارداتی و صادراتی) نیز باید تمهیدات جدی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت و گمرک در نظر گرفته شود.

 

[۱]  منظور از تراز تجاری کالایی غیر نفتی، ارزش صادرات غیر نفتی کل منهای ارزش واردات کل است.

[۲] در گذشته کسری تراز تجاری کالایی کشور از محل فروش نفت تأمین می­گردد ولی در شرایط تحریم و عدم امکان فروش نفت به میزان مورد نیاز این کسری از محل ذخایر ارزی تأمین خواهد شد که در بلندمدت شکنندگی اقتصاد ملی را به همراه خواهد داشت.

زهرا طوسی

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: تجارت خارجی ایران دولت سيزدهم ارزش کالاهای صادراتی صادراتی و وارداتی میلیارد دلار تجارت خارجی تراز تجاری غیر نفتی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۷۵۳۴۰۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هدف‌گذاری رشد ۲۰ میلیارد‌دلاری تجارت

  دیروز رئیس‌جمهور در مراسم افتتاحیه اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا گفت: هدف‌گذاری یک میلیارد‌دلاری برای همکاری‌های اقتصادی ایران و آفریقا در یک سال آینده به هیچ‌وجه متناسب با ظرفیت‌های موجود نیست وحتما باید به سمت هدف ۱۰برابری حجم همکاری‌های اقتصادی و تجاری فی‌مابین حرکت کنیم. ازسوی دیگر کارشناسان معتقدند در جریان نمایشگاه اکسپو که ۸۰کشور حضور دارند، امکان تسهیل تجارت تا ۱۰میلیارد دلار درطول سال‌های آینده وجود دارد. ازآنجا‌ که این دو نمایشگاه در نمایشگاه بین‌المللی تهران ودرکنار هم برگزار می‌شود، این امکان وجود دارد که در آینده‌ای نزدیک رشد تجارت ۲۰میلیارد دلاری را شاهد باشیم. براساس برآوردهای سال گذشته در ایران اکسپو یک میلیارد دلار تفاهم‌نامه و قرارداد به امضا رسید اما اگر موانع صادراتی برداشته شود، حجم تجارت ایران افزایش چشمگیری خواهد داشت. درواقع کارشناسان معتقدند ایران علاوه بر این‌که باید موانع صادراتی خودرارفع کندباید مذاکره باکشورهای مختلف را دربرنامه کاری خود قراردهد که رویدادهایی مانند ایران اکسپو و اجلاس ایران و آفریقا می‌تواند به این هدف کمک کند. 
 
دانش‌بنیان‌ها، پیشتاز صادرات
دانش‌بنیان‌ها حضور گسترده‌ای درنمایشگاه ایران اکسپو واجلاس بین‌المللی ایران وآفریقا دارند.درواقع مسئولان کشور حساب ویژه‌ای روی دانش‌بنیان‌ها باز کرده‌اند. آمارها نشان می‌دهد سال گذشته حدود دو میلیارد دلار صادرات از سوی دانش‌بنیان‌ها اتفاق افتاده که با تسهیل و بهبود فضای کسب و کار امکان افزایش تا دو برابر صادرات وجود دارد. سید علی امامی، مدیرکل دفتر آماد و پشتیبانی تجاری سازمان توسعه تجارت ایران با بیان این‌که دومین دوره ایران اکسپو ۲۰۲۴در دولت سیزدهم، امروز، ۸ اردیبهشت برگزار خواهد شد، گفت: ایران اکسپو نقطه عطف تجارت خارجی محسوب می‌شود چرا که در این رویداد پتانسیل‌های صادراتی ایران مشخص و بسترهای اصلی تجارت خارجی ایران برای سایر کشورها به نمایش گذاشته می‌شود.  وی تصریح کرد: تعدادی از مهمانان دعوت شده در اکسپو با هدف بازدید از زیرساخت‌های تجاری ایران در این رویداد شرکت می‌کنند‌؛ گروه‌های تجاری علاوه‌ بر آسیب‌شناسی زیرساخت‌های تجاری کشور، پتانسیل‌ها و توانمندی‌های ما را شناسایی می‌کنند. این مقام مسئول با تاکید بر این‌که بسیاری از کشورها با ظرفیت‌های تجاری ایران آشنا نیستند، افزود: نمایشگاه ایران اکسپو می‌تواند توانایی‌های تولیدی و صادراتی کشور را در یک رویداد پنج روزه به تجار خارجی ارائه بدهد و مبنایی برای افزایش صادرات و تعاملات تجارت خارجی شود. 
 
اعزام ۱۱ رایزن بازرگانی به آفریقا
مهدی ضیغمی، رئیس سازمان توسعه تجارت ایران در دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا با بیان این‌که سیاست توجه به آفریقا، در کانون توجه سیاست‌های خارجی کشور به‌ویژه در حوزه تجاری قرار دارد، اظهار کرد: موفقیت‌های اولین اجلاس ایران و کشورهای غرب آفریقا در سال گذشته منجر به توافق‌های خوب در تجارت بین‌المللی و ‌ برگزاری بزرگ‌ترین رویداد همکاری‌های اقتصادی ایران و قاره آفریقا شده است. به گفته معاون وزیر صمت، در این اجلاس، ایران میزبان بیش از ۳۰ کشور آفریقایی است و وزارت صمت به‌عنوان سیاستگذار و سازمان توسعه تجارت ایران به‌عنوان متولی برگزاری این اجلاس در تعامل نزدیک با وزارت خارجه کشور، سفرای کشورهای آفریقایی در ایران و نمایندگان ایران در قاره آفریقا، برنامه‌ریزی گسترده‌ای را برای برگزاری هدفمند این اجلاس انجام داده است. این رویداد همزمان با ششمین نمایشگاه توانمندی‌های جمهوری اسلامی ایران در حال اجرا ست.  وی با تاکید بر لزوم افزایش سطح روابط اقتصادی ایران با قاره آفریقا، گفت: اقتصاد ایران و بسیاری از کشورهای آفریقایی مکمل یکدیگر هستند و به‌راحتی می‌توان از مسیر تجارت آزاد دوطرفه نسبت به جهش در مناسبات تجاری اقدام کرد. در همین راستا سازمان توسعه تجارت در نظر دارد با همراهی و همفکری معاونت دیپلماسی وزارت امور خارجه تعداد رایزنان بازرگانی را در سال جاری در قاره آفریقا از سه نفر به ۱۴نفر افزایش دهد. وی ادامه داد: ما به شرق و شمال آفریقا خط منظم کشتیرانی راه‌اندازی کردیم و با دستور رئیس‌جمهوری در سفر به الجزایر موضوع کشتیرانی به غرب آفریقا نیز در دستور کار قرار گرفته است. موضوع بعدی زیرساخت‌ها در تبادلات مالی و بانکی است که ابتکارات خوبی را در این اجلاس با همتایان آفریقایی خود به اشتراک خواهیم گذاشت و امیدواریم این سه موضوع اصلی در اجلاس بعدی حل و فصل شود.آمارها نشان می‌دهد صادرات کالاهای ایرانی به ۳۹کشور آفریقایی وواردات از۲۲کشور این قاره درسال۱۴۰۲انجام شده است. در سال گذشته صادرات به شرق، غرب، شمال و جنوب این قاره به صورت خاصی توسعه پیدا کرده است. درسال۱۴۰۲ پراکنش صادراتی کشور به این قاره از نکات قابل توجه بود و صادرات در شرق، غرب، شمال و جنوب این قاره به صورت خاصی توسعه پیدا کرد و ۳۹ کشور از این قاره، مقصد صادرات کالاهای ایرانی به‌صورت مستقیم بودند.باوجود کاهش صادرات کشور به بخش سفید این قاره در شمال در سال‌های گذشته، شاهد افزایش صادرات به کشورهای الجزایر، مصر، لیبی، تونس، جیبوتی و مراکش در سال ۱۴۰۲ با وجود بحران حمل‌و‌نقل در دریای سرخ بودیم. 
 
میزبانی ایران اکسپو از ۸۰ کشور
رویداد ایران اکسپو میزبان بیش از ۲۰۰۰شرکت از۸۰کشور است که امروز افتتاح خواهد شد و پنج روز ادامه دارد اما روز شنبه به علت حضور مقامات داخلی و خارجی بازدید عمومی ندارد و تجار وعموم مردم می‌توانندازروز یکشنبه برای بازدید از نمایشگاه مراجعه کنند. آن‌طور که مقامات وزارت صمت گفته‌اند،این نمایشگاه فضای مناسبی برای افزایش مقاصد صادراتی،گروه‌های کالایی و تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی است و بازدید از کارخانجات بزرگ، شهرک‌های صنعتی ودانش‌بنیان‌ها هم درجریان برگزاری نمایشگاه در دستورکار قرار دارد. 
 
جزئیات تجارت با آفریقا
درسال۱۴۰۲،غنا با خرید ۱۷۳.۵میلیون دلار، آفریقای جنوبی با۱۴۵میلیون دلار،تانزانیا با ۹۲.۸میلیون دلار، کنیا با ۴۸.۷میلیون دلار، نیجریه با ۴۸میلیون دلار، موزامبیک با ۴۷.۱میلیون دلار و سومالی با ۳۳.۳میلیون دلار، هفت مقصد نخست صادرات کالاهای ایرانی به صورت مستقیم به این قاره بودند. ۵۱درصد صادرات ایران به این قاره مشتقات نفتی، شامل کود اوره، قیر، گاز مایع و انواع روغن‌های صنعتی بود و بعد از آن ۳۷‌درصد صادرات کشورمان را محصولات فولادی و آهنی به خود اختصاص داده است. مواد غذایی، مصالح ساختمانی، انواع فرش و کف‌پوش، شوینده‌ها و لوازم بهداشتی، لوازم خانگی، دارو و تجهیزات پزشکی، لوازم صنعتی، قطعات خودرو، لاستیک، مواد معدنی، لوازم الکتریکی، لوستر، مبلمان و اسباب‌بازی از دیگر کالاهای صادراتی ایران به قاره آفریقا در سال ۱۴۰۲ بودند. در سال گذشته ۲۲ کشور از این قاره فروشنده مستقیم کالا به ایران بودند که آفریقای جنوبی بافروش ۱۹میلیون دلار،زامبیا با ۱۲.۵میلیون دلار،غنا ۱۲میلیون دلار،سیشل با ۱۱.۷میلیون دلار، کنیا ۹.۵میلیون دلار، تانزانیا با ۶.۱میلیون دلار و اوگاندا با ۴.۱میلیون دلار، هفت کشور نخست فروش کالا در بین کشورهای قاره آفریقا به ایران بودند. ۶۶ درصد واردات ایران از این قاره مواد غذایی و کشاورزی مانند چای، ذرت، قهوه، توتون، حبوبات، لاشه گوسفند و محصولات شیلاتی بودند و ۲۱ درصد نیز مواد معدنی مانند سنگ منگنز، سنگ و خاک روی، کنسانتره گروم و ۱۳درصد دیگر نیز عمدتا روغن صنعتی و گریس، انواع تسمه، ماشین‌آلات، مواد شیمیایی و صنعتی و لوازم یدکی بودند. 

ظرفیت‌های ایران و آفریقا
قاره آفریقا با دارا بودن ۱.۳میلیارد نفر جمعیت و ۵۴ کشور، یک فرصت بزرگ در حوزه روابط تجاری و اقتصادی است. ایران می‌تواند به‌واسطه نیاز این قاره به سوخت و انرژی، فناوری و مکانیزاسیون در تولید محصولات کشاورزی، سرمایه‌گذاری و طراحی و ساخت امور زیربنایی ازجمله معدن، سد،راه‌سازی وپروژه‌های عمرانی، اورهال کردن پالایشگاه‌ها، استخراج گاز، بازار مصرف مناسب مواد غذایی و محصولات صنعتی، تجاری ومصرفی و نیازما به کشت فراسرزمینی همراه با توانمندی کشورمان در صادرات خدمات فنی ومهندسی دراین قاره، ضمن حفظ شئونات انسانی و حفظ منافع توأمان کشورمان و کشورهای آفریقایی حضور پیدا کند. عدم شناخت ظرفیت‌ها در بین تجار ایرانی وآفریقایی، نبود یا کمبود حمل و نقل ارزان، مستمر و فراگیر و موانع جابه‌جایی مستقیم ارز و پول، از موانع توسعه تجارت یا تجارت مستقیم بین ایران و قاره آفریقاست که رفع این موانع با اراده دولت‌ها و پیگیری بخش خصوصی تا حدودی به تجارت ایران با این قاره شتاب خواهد داد.